Podsumowanie instrumentów wsparcia dla ngo w związku z COVID-19

Pandemia COVID-19 i środki wobec niej podjęte wpłynęły na codzienne funkcjonowanie tysięcy organizacji pozarządowych w Polsce. Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom zaistniałej sytuacji przyjęto szereg aktów prawnych zwanych potocznie „tarczą antykryzysową”.

Akty prawne

Z punktu widzenia organizacji pozarządowych najważniejsze spośród nich, to:

Gdzie szukać wsparcia?

We wdrażanie przepisów – w tym przede wszystkim w przekazywanie środków finansowych – zaangażowanych jest wiele instytucji. Najważniejsze z nich, to:

O tym z usług jakiego powiatowego i wojewódzkiego urzędu pracy mamy skorzystać w zdecydowanej większości instrumentów wsparcia decyduje siedziba organizacji. Podobna sytuacja dotyczy środków będących w dyspozycji PFRON.

Jaki rodzaj wsparcia finansowego można otrzymać?

Powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy – wchodzące w skład publicznych służb zatrudnienia (PSZ) – mają w swojej dyspozycji przede wszystkim środki dotyczące dofinansowań części kosztów wynagrodzeń pracowników (art. 15g, art. 15zzb, art. 15zze) oraz – co wydaje się najbardziej atrakcyjne – mikropożyczkę o maksymalnej wysokości 5 tysięcy złotych (art. 15zzd). Czemu atrakcyjne? Bo pożyczka może ulec umorzeniu pod warunkiem, że organizacja będzie prowadziła działalność gospodarczą przez okres trzech miesięcy od udzielenia wsparcia. Tutaj też jest największy minus instrumentu – mikropożyczka dedykowana jest wyłącznie organizacjom prowadzącym działalność gospodarczą. Wbrew deklaracjom Przewodniczącego Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego prof. Piotra Glińskiego o objęciu wsparciem dla przedsiębiorców również organizacji prowadzących odpłatną działalność pożytku publicznego, podmioty bez działalności gospodarczej nie mogą się o nią ubiegać.

Innym instrumentem wspierającym organizacje zatrudniające pracowników dysponuje ZUS (art. 31zo). Organizacje, które zgłosiły do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych zwolnione są z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy, należnych za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r., wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres. Organizacje, które zgłosiły do ubezpieczeń społecznych od 10 do 49 ubezpieczonych zwolnione są z 50% składek. W całości zwolnione są spółdzielnie socjalne bez względu na liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych. Zwolnienie następuje na wniosek podmiotu.

PFRON dysponuje instrumentami wspierającymi organizacje zatrudniające pracowników niepełnosprawnych. Zwiększone zostały m.in. kwoty refundacji wynagrodzeń. PFRON oferuje również wsparcie m.in. dla ZAZów i WTZ. ZAZ może ubiegać się o rekompensatę wypłaconego wynagrodzenia pracownikom niepełnosprawnym pokrywanego ze środków pochodzących z działalności wytwórczej lub usługowej zakładu aktywności zawodowej lub innych źródeł, w części proporcjonalnej do występującej w danym miesiącu liczby dni przestoju w działalności ZAZ lub zmniejszenia przychodu z tej działalności (art. 15a). Nie ulega również obniżeniu dofinansowanie kosztów uczestnictwa w warsztacie w przypadku zawieszenia działalności WTZ na skutek przeciwdziałania COVID-19 (art. 15b).

Polski Fundusz Rozwoju (PFR) jest operatorem tzw. tarczy finansowej. W ramach tego instrumentu rozdysponowanych zostanie 100 miliardów złotych pożyczek, z czego szacuje się, że 60 miliardów w formie pożyczek bezzwrotnych. Środki te są dostępne wyłącznie dla przedsiębiorców (w tym organizacji pozarządowych prowadzących działalność gospodarczą). To również stoi w sprzeczności z deklaracjami wicepremiera.

Przy okazji wsparcia finansowego warto wspomnieć o funduszach dotacyjnych. Część z nich już została uruchomiona (m.in. środki Narodowego Centrum Kultury), część jest w trakcie uruchamiania (m.in. środki Narodowego Instytutu Wolności). Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności tworzy „Fundusz Pomocowy dla Organizacji Pozarządowych oraz Inicjatyw Obywatelskich 2020”, który ma wspierać bieżące działania organizacji zaangażowanych w programy Fundacji, jakie podejmują one w odpowiedzi na kryzysową sytuację i oferować pomoc w wypracowaniu i realizacji działań minimalizujących skutki pandemii w dłuższej perspektywie. Realizatorem „Funduszu Pomocowego dla Organizacji Pozarządowych oraz Inicjatyw Obywatelskich 2020” będzie Fundacja Edukacja dla Demokracji. Fundacja ING Dzieciom utworzyła fundusz dotacyjny z przeznaczeniem na codzienną pracę organizacji pozarządowych na rzecz dzieci w czasie pandemii.

Wreszcie – warto pamiętać o dotacjach będących w dyspozycji ośrodków wsparcia ekonomii społecznej (OWES). OWESy dysponują środkami na tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych w ramach środków unijnych. Dotacje nie są powiązane ze wsparciem w celu przeciwdziałania COVID-19, ale warto wiedzieć o możliwościach skorzystania z nich. Przy okazji OWES warto też zauważyć, że zostały wprowadzone zmiany pozwalające m.in. na uruchomienie nowego mechanizmu wsparcia, poprzez zakupy dokonywane w podmiotach ekonomii społecznej i przedsiębiorstwach społecznych przez Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej. Zakupy mogą dotyczyć środków ochrony indywidualnej, środków dezynfekcyjnych, posiłków oraz szeregu innych, szczególnie potrzebnych w czasie epidemii, produktów i usług, które będą następnie nieodpłatnie przekazywane placówkom służby zdrowia, instytucjom opieki czy osobom szczególnie dotkniętym wystąpieniem COVID-19. Na ile mechanizm ten będzie sprawny – pokaże najbliższy czas.

Jakie są pozostałe udogodnienia dla organizacji?

Poza wsparciem finansowym warto mieć na uwadze, że przesunięciu ulegają terminy sprawozdawcze – przedłużono termin złożenia CIT-8 i sprawozdania finansowego. CIT-8 w 2020 r. należy złożyć zależności od sytuacji podmiotu – do 31 maja lub do 31 lipca. Znacznej większości organizacji będzie dotyczył termin lipcowy. Sporządzenie sprawozdania i podpisanie przez osobę, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz przez zarząd organizacji przedłużono do 30 czerwca 2020 r., a zatwierdzenie sprawozdania przez właściwy organ organizacji – do 30 września 2020 r. Dla organizacji, których rok obrotowy jest inny niż rok kalendarzowy terminy sporządzenia i podpisania, a następnie zatwierdzenia sprawozdania upłyną odpowiednio 3 miesiące po upływie terminów, które obowiązywałyby dla tych organizacji przed wydaniem rozporządzenia.

Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej wydało również komunikat odnośnie przedłużenia terminu dotyczącego przesłania zaległego sprawozdania merytorycznego fundacji. Przyjęto rozwiązania pozwalające Przewodniczącemu Komitetu do spraw Pożytku Publicznego określić inny termin zamieszczenia na stronie NIW zatwierdzonego sprawozdania finansowego i sprawozdania merytorycznego przez organizacje pożytku publicznego. Innym ważnym rozwiązaniem dla OPP jest możliwość przekazania 1% podatku na podstawie wniosku wypełnionego w zeznaniu podatkowym złożonym do dnia 1 czerwca 2020 r. albo w korekcie tego zeznania złożonej do dnia 30 czerwca 2020 r. (art. 19 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2).

Wprost dopuszczono wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej w fundacjach i stowarzyszeniach (art. 16 i art. 18 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2). Możliwość ta istnieje w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Tu wydaje się, że powyższe rozwiązanie mogłoby zostać w praktyce na stałe.

Przy tej okazji warto wskazać na inne instrumenty związane z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej wskazane w przepisach specustaw – mowa przede wszystkim o możliwości skorzystania z elektronicznego odbioru poczty poleconej (art. 15zzu1) oraz możliwości założenia tymczasowego profilu zaufanego (art. 20ca ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne).

Możliwość dokonywania zmian w realizowanych projektach

Dla organizacji realizujących zadania publiczne szczególne znaczenie mogą mieć art. 15zzl i art. 15zzzzzb dotyczące możliwości dokonywania zmian w umowach o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie realizacji zadania publicznego lub umowy zawartej w trybie określonym w art. 11a–11c lub art. 19a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zawartych przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego z powodu COVID-19.

Natomiast dla organizacji realizujący projekty ze środków UE duże znacznie może mieć ustawa z dnia 3 kwietnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r. i towarzyszące temu zmiany regulaminów konkursowych, częściowe zawieszenie wytycznych itp.

Komunikaty o możliwości dokonywania zmian w projektach wydały też m.in. NIW i PFRON. NCK informuje o możliwości przejścia na system elektroniczny w przypadku rozliczeń w programach realizowanych ze środków instytucji.

Podmioty reintegracji społeczno-zawodowej

W ustawach znajdują się też przepisy dedykowane podmiotom reintegracji społeczno-zawodowej. O ZAZach i WTZ wspominano już wyżej. W stosunku do CIS i KIS wskazano, że wojewoda może w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 wydać polecenie podmiotowi je prowadzącemu odnośnie zawieszenia zajęć na czas oznaczony. W takim przypadku dofinansowanie działalności CIS lub KIS nie ulega obniżeniu. Uczestnikowi CIS przysługuje świadczenie integracyjne w pełnej wysokości za czas zawieszenia zajęć (art. 15c).

W przypadku zawieszenia lub czasowego zamknięcia działalności ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi wojewoda przekazuje miesięczną kwotę dotacji na pokrycie bieżących kosztów ich prowadzenia, a w przypadku zawieszenia lub czasowego zamknięcia działalności środowiskowych domów samopomocy wysokość miesięcznej kwoty dotacji z budżetu państwa na pokrycie bieżących kosztów ich prowadzenia jest obliczana jako iloczyn aktualnej liczby osób posiadających decyzje o skierowaniu, nie większej niż statutowa liczba miejsc w tym domu, oraz średniej miesięcznej kwoty dotacji wyliczonej dla województwa (art. 15d).

Dobre praktyki samorządów

Na uwagę zasługują działania podejmowane m.in. przez samorządy Gdyni oraz Wrocławia. Przygotowany w Gdyni program „Falochron” w części dotyczącej organizacji pozarządowych i podmiotów ekonomii społecznej obejmuje pomoc związaną z realizacją i rozliczeniem już zawartych umów, czynszami w lokalach komunalnych, dodatkowymi środkami na realizację zadań, pożyczkami oraz wsparciem doradczym i eksperckim. We Wrocławiu tworzony jest Wrocławski Program Interwencji Społecznej. To pakiet działań na rzecz rodziny, kultury, sportu i sektora NGO. Działania w zakresie obniżek czynszu i związane ze zmianami umów realizacji zadań publicznych podjęła Warszawa. W Katowicach przygotowano „Katowicki Pakiet NGO”. W skali wszystkich samorządów to jednak wyjątki.

Podsumowanie

Z jednej strony rozwiązań jest tak dużo i wprowadzane były na tyle „skokowo”, że nie może dziwić, iż duża część organizacji się w tych rozwiązaniach po prostu gubi. Z drugiej zaś strony – duża ilość niestety nie przekłada się na jakość. Mowa tu tak o jakości przepisów – wymagających szeregu interpretacji i wskazujących na brak zrozumienia specyfiki działania organizacji – jak i jakości samego wsparcia. Zdecydowana większość rozwiązań dedykowana jest organizacjom prowadzącym działalność gospodarczą i zatrudniającym pracowników. Organizacje te korzystają nijako „przy okazji” z przepisów dedykowanych przedsiębiorcom.

Jeżeli chodzi o wsparcie organizacji lokalnych, bazujących na wolontariacie, nie prowadzących działalności ekonomicznej, to tego wsparcia praktycznie nie ma. W tym kontekście raz jeszcze przypominamy list, jaki Stowarzyszenie Dialog Społeczny wystosowało do Posłów i Senatorów RP: [KLIKNIJ]

Dobrze ilustruje to proporcja obiecanych środków dla organizacji pozarządowych w ramach NIW w stosunku do środków obiecanych w ramach przywołanej już tzw. „tarczy finansowej”, której dysponentem jest PFR. Środki w ramach NIW dotyczące COVID wynosić mają 10 milionów złotych. Środki PFR przeznaczone na wsparcie przedsiębiorców – 100 miliardów złotych. Proporcja jednych do drugich wynosi… 0,0001%.

Pełny zbiór informacji dotyczących instrumentów mających przeciwdziałać jej skutkom i innych przydatnych materiałów znajdziesz tutaj: [KLIKNIJ]

Udostępnij wpis: