Zapraszamy do zapoznania się z listem członków Stowarzyszenia Dialog Społeczny skierowanym do samorządowców. List został odczytany w trakcie XII Ogólnopolskiego Forum Pełnomocników w Dąbrowie Górniczej.
[su_spacer size=”20″][su_highlight background=”#000421″ color=”#fcfcfa”]Niezależne organizacje obywatelskie koniecznym warunkiem prawdziwej samorządności[/su_highlight][su_spacer size=”10″]
W oparciu o podpisaną 3 czerwca 2019 roku w Gdańsku deklarację partnerstwa samorządu i organizacji społecznych „Samorządna Rzeczpospolita” chcemy zadeklarować wolę uczestniczenia w naradzie obywatelskiej nad przyszłością naszych gmin, miast, miasteczek i wsi organizowanej wspólnie i na równych prawach przez jednostki samorządu i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Delegacja Stowarzyszenia Dialog Społeczny, które zrzesza aktywistów organizacji obywatelskich z terenu całej Polski, podpisała deklarację w Gdańsku, co zostało zatwierdzone decyzją zarządu 28 czerwca. W dyskusji tej chcielibyśmy położyć szczególny nacisk na poniższe kwestie:
- Organizacje społeczne (pozarządowe) to nie tylko, i nie przede wszystkim, instytucje świadczące usługi i realizujące zadania publiczne. Nowe otwarcie powinno dotyczyć relacji właśnie z tymi innymi organizacjami, które reprezentują interesy różnych środowisk, są przejawem obywatelskiego zaangażowania i obywatelskiej podmiotowości, społecznej kontroli oraz obrony reguł demokratycznych. Rzecz jest więc nie tylko o zlecaniu zadań.[su_spacer size=”10″]
- Celem samorządności jest zwiększanie wpływu mieszkańców na to, w jakim lokalnym środowisku żyją (w tym także na decyzje wybranych przez nich przedstawicieli). Wspólne zabieganie o dalszą decentralizację władzy publicznej musi się wiązać z rozwojem demokracji uczestniczącej jako sposobu funkcjonowania wspólnot. Rzecz jest więc o współuczestniczeniu we władzy, które nie może ograniczać się jedynie do konsultowania decyzji, ale powinno również zasadzać się na 1) współudziale w decydowaniu, 2) społecznej kontroli działań władz i 3) delegowaniu części zadań publicznych partnerom spoza administracji.[su_spacer size=”10″]
- Akty prawne ustanawiają szereg ciał o charakterze opiniodawczym, doradczym i konsultacyjnym, w ramach których przewidziano aktywność osób reprezentujących różne środowiska. Przedstawiciele organizacji społecznych uczestniczą w działaniach m.in. rad pożytku publicznego – niestety, zaangażowanie to często nie przekłada się na jakiekolwiek realne decyzje zapadające w lokalnych wspólnotach. Samorządowcy powinni dbać o to, by zapał, wiedza i energia osób zaangażowanych w działanie w takich ciałach nie szły na marne. Brak efektów zniechęca i zamiast kruszenia murów – buduje kolejne. Rzecz jest więc o sprawczości.[su_spacer size=”10″]
- Lokalne społeczeństwo obywatelskie to forma samoorganizacji, która jest koniecznym elementem (tak jak administracja samorządowa) życia wspólnoty. Jednak jakość tego lokalnego społeczeństwa nie zależy jedynie od zaangażowania mieszkańców i warunków prawnych, ale także od nastawienia władz samorządowych i administracji publicznej. Rzecz jest więc o prawdziwie oddolnej, różnorodnej (także pod względem światopoglądowym i ideowym), a przede wszystkim niezależnej od władzy aktywności obywatelskiej.[su_spacer size=”10″]
- Prawdziwe partnerstwo wymaga równego traktowania i podobnych potencjałów – organizacje społeczne, w ukształtowanym systemie zadań zleconych, są traktowane w niewystarczająco partnerski sposób. Samorząd powinien widzieć w organizacjach nie tylko wykonawców zleceń z zakresu kultury, sportu, czy pomocy społecznej, ale również podmioty zrzeszające mieszkańców, egalitarne, przeciwdziałające postępującej alienacji społecznej. Tak jak stopniowo, dzięki zmianom prawnym i finansowaniu, budowano siłę i niezależność samorządu, tak teraz samorząd powinien budować siłę i niezależność organizacji społecznych, wspierając tworzenie się instytucji w prawdziwym tego słowa znaczeniu. Niezbędne jest w tym celu zaangażowanie środków rzeczowych, lokalowych i finansowych ukierunkowanych wprost na podmiotowe wsparcie organizacji. Rzecz jest więc o wsparciu podmiotowym, o materialnej pomocy w tworzeniu silnych organizacji społecznych. Przykłady takiego wsparcia mamy na szczeblu centralnym – ministerialne dotacje podmiotowe na rzecz kół gospodyń wiejskich, klubów sportowych, środki przekazywane w ramach realizowanego przez rząd Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich oraz lokalnego regrantingu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Podobne mechanizmy powinny zostać uruchomione na szczeblu samorządowym.[su_spacer size=”10″]
- Słabe lokalne społeczeństwo obywatelskie to oznaka słabości władzy lokalnej. Mieszkańcy muszą wiedzieć, jak działa samorząd, jakie ma uprawnienia i obowiązki, muszą znać też swoje obowiązki i uprawnienia oraz umieć z nich korzystać. Rzecz jest więc o edukacji obywatelskiej na poziomie lokalnym.[su_spacer size=”10″]
- Miejscem tej edukacji powinny być szkoły oraz inne publiczne instytucje kultury i edukacji jako miejsca dla obywatelskiej aktywności. Dotyczy to, szczególnie w przypadku większych gmin, ośrodków zlokalizowanych w peryferyjnych dzielnicach, często traktowanych przez mieszkańców jako „sypialnie”. Rzecz jest więc o równym traktowaniu i pobudzaniu aktywności mieszkańców szczególnie tam, gdzie aktywność ta jest najmniejsza i gdzie wspólnota jest najsłabsza. Ustawowych mechanizmów wspierających ten proces jest coraz więcej – nie tylko zadania zlecone, ale i inicjatywa lokalna czy budżety obywatelskie. Jednak wymagają one właściwego podejścia, nie mogą być traktowane instrumentalnie, a rozwiązania ustawowe powinny być jedynie wsparciem dla lokalnie wypracowanych rozwiązań.[su_spacer size=”10″]
Uzyskanie efektu silnej wspólnoty lokalnej, umiejącej sobie radzić w zglobalizowanym świecie, odpornej na zewnętrzne naciski, ale też na odśrodkowe tendencje antydemokratyczne, jest możliwe tylko przy współudziale demokratycznie wybranych władz i zaangażowanych, świadomych obywateli, którzy poprzez swoje instytucje (organizacje obywatelskie) w sposób zorganizowany i na przejrzystych zasadach biorą udział w życiu lokalnej wspólnoty.
Stowarzyszenie Dialog Społeczny deklaruje współpracę merytoryczną w zakresie realizacji powyższych założeń.
Stowarzyszenie Dialog Społeczny
20 września 2019 r.
[su_spacer size=”10″]
